İnşaat Sözleşmelerinde Mücbir Sebeplerin Düzenlenmesi

Hemen hemen her sözleşmede bir Mücbir Sebep maddesi vardır. Genellikle bu maddenin okunmadan geçildiğini, fazla önem verilmediğini görüyoruz. Oysa bu önemli bir konudur. Sözleşmede dikkatle ve özenle düzenlenmelidir.

Mücbir sebepler, ifa engelleridir. Sözleşme kurulduktan sonra ortaya çıkan alınabilecek tüm önlemler objektif olarak alındığında bile engellenemeyecek, dış kaynaklı ifa engellerine mücbir sebepler diyoruz.

Mücbir sebepler zarar gören veya zarar verenden kaynaklanmayan, direnilemez bir güçle ortaya çıkan harici olaylardır.

Önemle belirtelim ki, burada sözleşme kurulduktan sonra ortaya çıkan engellerden bahsediyoruz. Sözleşme kurulduğu sırada mevcut olan imkansızlık halleri varsa sözleşme baştan geçersiz olur ve hiçbir borç doğurmaz.

Mücbir sebeplere örnek olarak doğal afetleri, savaş halini, genel grev ve salgın hastalıkları sayabiliriz.

Borcun ifası borçlunun sorumlu tutulamayacağı sebeplerle imkansızlaşırsa, borç sona erer (TBK m.136).

Böyle bir durumda tarafların birbirlerine vermiş oldukları şeyler iade edilir. Henüz yerine getirilmemiş yükümlülüklerin ifası istenemez. Örneğin, arsa payı karşılığı inşaat sözleşmesinde yüklenici mücbir sebepler yüzünden inşaatı süresinde tamamlayamamışsa, mücbir sebepler ortadan kalkana dek gecikmeden sorumlu tutulamaz. Ancak, sorumluluktan kurtulabilmek için sadece sözleşmenin tarafı olan borçlu için değil, benzer durumdaki tüm borçlular için borcu yerine getirme imkanının ortadan kalkmış olması gerekir.

Bu kural emredici değildir. Yani aksi kararlaştırılabilir. Bu nedenle, mücbir sebep halinde dahi bir tarafın borcunun devam edeceği sözleşme ile kararlaştırılabilir.

Borcu yerine getirmenin imkansız hale geldiği alacaklıya gecikmeden bildirilmeli ve zararın artmaması için gerekli önlemler alınmalıdır. Aksi halde bundan doğan zararları tazmin yükümlülüğü doğar.

Bu açıklamalardan yola çıkarak, sözleşmelere eklenecek Mücbir Sebepler maddesi örnek olarak şu şekilde düzenlenebilir:

MÜCBİR SEBEPLER

Mücbir sebepler, taraflardan kaynaklanmayan, sözleşmedeki yükümlülüklerin yerine getirilmesini herkes için imkansız hale getiren, savaş, seferberlik, deprem, sel, genel grev gibi önlenemez ve öngörülemez hallerdir.

Mücbir sebebin ortaya çıkması halinde, yüklenicinin kusuru olmaksızın doğacak aksama ve gecikmeler ile mücbir sebebin ortadan kakmasına kadar geçecek süre inşaat süresine eklenir. Ancak yüklenici mücbir sebepleri arsa sahibine derhal bildirmeli ve zararın artmaması için gerekli önlemleri almakla yükümlüdür.